sábado, 16 de diciembre de 2017

    A MORTE ESPEREITA.

 As datas son as axeitadas,
 No Nadal, adoitase facer unha cea, que diferencie o cotián con a data do nacemento dun dos redentores da humanidade. Despous de mais de oito mil anos, según o calendario chino, a humanidade, é salvada por algún "salvador" de cando en vez.
 O home da capa remendada. xa mo dixo no seu dia.
 Tamen me dixo que, todos os salvadores eran eso; salvadores. Nunca souperon comunicarse con a humanidade de xeito entendible pola mesma, do mesmo xeito que a humanidade non sabe comunicarse cos chamados animales.
 Todo isto non ben o caso, pous do que quero falar é da maneira de buscar un modo de comer distinto, no chamado equincio de inverno. creo que os intelectuais, chmanlle de outra maneira-
 Nas épocas nas que a humanidade, pasa penurias, una humanidade mais que outra, a maneira de comer as veces leva a diferenciar entre estar ben ou mal alimentado, cousa que é neste caso-
 Pra diferenciarse da maneira de comer no resto do ano, berzas, castañas, patatas e fabas con fariña de mandioca, según decia o Sr. Zé da Tresa, home sabio, que por accidente viviu na comarca, e que non por iso deixou de ser sabio.
 Era unha noite de Decembro de lua que alumeaba como un verdadeiro facho alá arriba, e que facia que as sombras dos castañeiros e carballos, debuxando perfiles na terra e nas leiras e prados, pareceran cousas fantasmagóricas, irreais e de outro mundo descoñecido.
 A primeira manxoeira, armémola no cimo do pozo dos Olmos, donde se decia que, o que chapuzaba alí, ali tiña que deixar de existir. Cousa inda non demostrada-
A segunda, foi no paso de Veigadiz a Veigadarea, xusto por enriba da rodeira dos carros.
 A terceira, por enriba da charca do "ti" Salvador, no cimo dos prados de Veigadiz
 A última no Prado Grande, na caldeira que sae do fondo de Penacoba, para regar o Prado grande.
 Unha vez acabada a faena volveuse para a aldea, xa coas sombras da lúa bastante alargadas. Selene xa ia montada sobre o Monte da Croa, altitude no concello de Vinhais fregesia da Moimenta e Montouto, terra do amigo Aleixandre, home sabio da zona aparte de bon xastre.
 O dia seguinte,pola mañanciña, antes de que os encargados de facer que as boas xentes non defraudaran a facenda estatal madrileña, habia que recoller por si era o caso.
 Escomenzouse a inspecion dos armadillos en sentido inverso, o feito na noite anterior.
 No primeiro armadillo nas vicadas da preseira do fondo de penacoba, solo habia un  nizcalo, cousa que si sucedia, xa non entraba ningunha bácora.
 No segundo, no fondo das callostras de Veigadiz, non entrera nada.
 Na terceira, no paso de Veigadiz a Veigadarea habia unha salmo fario.
 Pra revisar a ultima habia que pasar o riu pro outro lado. Empezaba a subir, pous debian de derreter as neve nas serras de Lubian e demais.
 Pensouse en deixar a manxoeira no seu sito, pous seguro que pasaba igual que nas outras : nada.
 Cuando se cruzou o riu, a hora de sacar a manxoeira, xa se pensou que estaba chea de follas.
 O tentar sacala, estaba tensa, parecia que estaba atada a algo. Seguro que a pedra do fondo era demasiado grande, e o arrastrala enterrabase na area.
 No últimp intento, pareceu que ali dentro algo se movia. Entonces tomouse a decision de ser mais concienzudo a hora de sacala.
 A sorpresa cando saiu a manxoeira foi grande, ali habia, polo menos unha arroba de trutas, negras como chamizos.
 Aquelas foron unhas festas saturnais, memorables. comeronse trutas, fritidas, escabechadas e en caldeirada, incluso as escabechadas chegaron para a noite de fin de ano
 O Tuela non estaba contaminado, inda non se construiran as autovias, e as augas non estaban preservadas, ou como carajo le digan agora.
 O Tuela quitou fames, quitou lixos, regou prados, moveu muiños donde se moia o centeo, coñeceu amorios, incluso nalgunha vez efixo que xentes irresponsables afogaran. Hoxe non fai nada daquelo salvo baixar augas contaminadas pra que algunha empresa teña mais beneficios. Xa non se poderian facer festas de mesa, pous as trutas xa case son solo recordo. 

miércoles, 29 de marzo de 2017





                                        MULHERES XABRESAS.

Era a época da sementeira. Andaban os homes, os que quedaban e inda servian pra algo, afanados en sementar o centeo.
Non en todalas casas habia homes que inda serviran pra facer as faenas agrarias de: levar esterco, despous de arrancalo das cortes, estercar as leiras, acubrilas e sembrar o grao.
Nas aldeas da Alta Xeabra, desde a época dos Zoelas, xa as mulheres, aquelas que vislumbraban que se podian quedar solteiras, tiñan un medio efectivo para asegurarse unha senectud medianamente pasable, e dicer, o equivlente a seguridad social actual. Adoitaban ter un fillo, ou filla, sen importarle demasiado que podia sero pai. O importante era telo fillo-a.
Aquelas mulheres, aparte de asegurarse a seguridad social futura, pra non morrer de fame ou como elas decian; morrer como un can, no medio da rua. Por si non vos desteis conta, tamén aquelas mulheres, eran conscientes de que o futuro dependia delas.
Eran mulheres que aparte de levar as cousas da casa, sembraban, non solo o centeo, senon o liño, as patatas, segaban a herba, acarrexaban a herba e o centeo no seu tempo, arrancaban torgos, e non se arredaban ante ninguen, nin tanxiquera ante os recaudadores de impostos,que chegaban os concellos a cobrar, e o primeiro que facian era deitar enriba da mesa unha pistola do nove largo, pra acollonar a todos os que non estivesen de acordo, ou se repucheran,
Eran mulheres de pelo en peito e de armas tomar que non se deixaban acollonar por homiños con zapatos de charol.(O de pelo en peito e unha figura literaria)
Unha de aquelas mulleres, que xa solicitera ter seguridade social nun futuro, nesta época de sementeira foi a sementar unha leira, na veiga correspondente. No medio da faena, a sua solicitude de pension de vellez, foi aceptada, e, ali mismo o que cando  chegara o dia da pensión tiña que axudala veu, e decir puxose de parto.
Pariu, embrullou o neonato no mandil, montou o arado enriba do xugo da xunta de vacas e, donde marcheran, tres o monte, retorneron catro.
Cando algún daqueles “machiños” que inda agora quedan, quixo facer mofa sobre o nacemento da criatura, e non se diu conta de que a muller estaba no local esperando pra pagar a contribucion, recibiu un soberano soplamocos que fixo que a sua soá medira unha parte do piso. Cando o home da pistola do nove largo quixo reacionar, atopouse con outro rijostio, quiteronle a arma en on puido cobrar mais impostos pous desapareceronle os recibís deenriba da mesa. Como él decia mais tarde, aquelo non foi o peor, o peor foi que, durante uns meses non atinou a mascar cousas de morder. Os dentes caeran polos furados das taboas do chan a corte, dos porcos.
 As cousas atraense unhas as outras; Dentes de porco cos dentes de porcos.


viernes, 10 de marzo de 2017

VIAXE A TRS OS MONTES (VINHAIS E REBORDELO)




              Queridos amigos:
Nos primeIros días deste mes de Marzo, dous matrimonios que adoitan saborear as cousas que o merecen, igual que os viños e a gastronomia das zonas rurales, tivemos a ocasión de coñecer cousas, que por estar o lado da terra na que nacimos, os dous varons do conto, non era o suficientemente coñecida por nos. Mais, como di un dito vello, “nunca es tarde, si la dicha es buena”, cousa que neste caso sucedeu.
Fumos a Xeabra, eu coa idea de sembrar patatas de cedo, cousa que non fixen porque a terra estaba pesada (sic) dito polos que entenden de estas cousas.
Tiñamos a idea de, unha vez acabada a tarea, ir a zona de Tras os Montes. Queriamos en primeiro lugar mercar un viño que nos gusta, e que, baixo o noso punto de vista, e moi bo, sobre todo na sua relación de calidade/precio. “Un euro por litro”. Viño de boa calidade, que ten unha cousa mellor que iso; da de comer a unhas familias da Terra Fria portuguesa, pous é unha cooperativa, donde os productores de uva levan o seu producto, na cooperativa transforman esta por o liquido con sabor e alcohol, que logo bebemos e que, nalguns casos, e en circunstancias soemos pagar mais de 15 ou 20 euros por botella. Quero decir con esto que o viño da coperativa de Rebordelo e un gran viño, e bebendo del axudamos a un monton de familias da comarca
Unha vez mercado o viño, diriximonos a Vinhais, donde encargueramos a comida, cando pasemos por ali, camiño de Rebordelo.Tiñamos encargada a encomenda nun pequeno restaurante chamado Vasco da Gama, donde os donos fan de todo a cociñeira, que sabe moi ben como facer de comer e o seu marido que fai as vece de maitre, camareiro e cicerone, axudan en todo o que poden os seus clientes.Como inda non era a hora de comer, recomenderon-nos que foramos a visitar o centro de interpretación de Fuemiro. En Vinhais, celebrase unha feira dedicada os produtos derivados da matanza e relacionada coa forma de vivir e alimentarse desde sempre dos habitantes da zona,Descubrimos que o centro de de interpretación referido, instalado nun bonito edificio de unha época pasada, que foi reciclado para dar a coñecer como se vivia e como se produce un dos mellores manxares da zona iberica. Os derivados da matanza do porco. Crian porcos de varias razas, pero os mais importantes son o porco celta e o iberico.Pra non estenderme moito, decir que se a calquera de vos, meus amigos, tedes interese no asunto,dadevos unha volta a primeiros de Febreiro por Vinhais, e a parte de degustar estas exquisitas viandas acompañadas deste viñorasmontano e emparentado cos do Alto Douro, e comendo no Vasco da Gama unhas alleiras exquisitas a un precio mais que modico, coñecendo a vida dos nosos atergos e o esforzo por dar a coñecer todo eso polos veciños e autoridades actuais de Portugal, non perderedes o tempo e teredes a oportunidade de estar de novo en contacto coa Natureza.

 Pido perdón polas faltas que hai, non podo correxir nin os acentos.





miércoles, 1 de marzo de 2017

ENSEÑANZA RURALEN ..........






ENSEÑANZA RURAL EN LA POSGUERRA Y SIGUIENTES EN LA ALTA SANABRIA
                           (QUIZÁ MEJOR “AS PORTELAS”)

Hace un tiempo, no demasiado, escribí en este mismo sitio intentando reflejar un estado de cosas que sucedían en nuestra tierra,en relación con la enseñanza. Intentaba reflejar las desventuras de un niño que estaba obligado a desplazarse ciento y pico kilómetros para intentar tener una formación, a la que desgraciadamente no podían acceder todos los niños de mi edad. Un día os contaré como fueron los pocos años de internado allí.
Bien, a lo que iba, la enseñanza en la postguerra : Yo comencé e ir a la escuela en el año 1.948, escuela que abría una hermana del cura. Mas tarde,probablemente al año siguiente, vino a impartir clases a la misma escuela una señora de la sección femenina de falange. Las dos señoras, seguro que no tenían mas formación que algunos de los muchachos, que habían tenido la suerte de ir a otra escuela.
Recuerdo que mi tarea de aquella, era portarme bien y no dar la murga, decirle a la maestra; al entrar “buenos días tenga usted” y al salir “ que usted lo pase bien”
Aprendí a leer gracias a la enseñanza de mi padre, lo mismo que a contar y algo de Aritmética.
Mas tarde mis padres decidieron que fuese a la escuela en la aldea de mi madre allí había un maestro al cual le precedía la fama de ser buen docente, os cuento mi primera experiencia con él.
El primer día que fui a la escuela de Don Mauricio fué y es inolvidable para mi.
Una vez sentado en un lugar que me dedicó y aleccionado por mi abuela en el sentido de obedecer y portarme bien, Había en la clase una niña que tenia fama de ser muy inteligente y ya era veterana en la escuela. El tal Don Mauricio la mandó salir a la pizarra (Una pared pintada de negro), para que desarrollase un problema, que al parecer se le había atragantado a la pobre muchacha y llegó a un punto en que no sabia seguir, abstraída como estaba delante de la pizarra y el problema no se dió cuenta que el tal Don Mauricio se la había acercado sigilosamente a su espalda, y le atizó un sobe-
rano cachete en la nuca que hizo que estampase las narices en la pared, y cuando se dió la vuelta su cara era como “un hece homo”.
Ni que decir tiene, que a mi abuela le costó gran trabajo convencerme para que volviese a la escuela.
Quizás lo peor de aquella no era la regla en las uñas, cosa a la que ya nos habíamos habituado sinó el nivel de enseñanza, que unido a la necesidad de muchas familias en aprovechar la mano de obra de los niños para ir con las vacas, hizo que un porcentaje muy grande de aquella generación terminase analfabeto o semi.
No quería terminar sin decir que, en la zona había personajes con grande carga de trabajo agrícola que no eran partidarios de que los chavales fuesen a la escuela, decían:! total para lo que les va a servir¡. Algunos de ellos tenían un hijo en algún seminario. Había que sustituir la mano de obra del futuro pederasta por un ser que no protestara y que trabajara por un cacho de pan.
Lo lamentable del asunto fué que, salvo pocas excepciones, esto era extensivo a casi toda Sanabria y “A Te
rra Fria”.

viernes, 20 de enero de 2017

EL PRIMER VIAJE FUERA DE SANABRIA




         EL PRIMER VIAJE FUERA DE SANABRIA

Uno, yo, tengo una querencia especial por La Alta Sanabria, incluso por Sanabria en general. A pesar de llevar viviendo bastante más de la mitad de mi vida, aprendiendo de tierras y costumbres distintas, lo de ser Xabrés, “marca”. Ya lo creo que marca.
Desde que apareció Sanabria:memoria del siglo XXI, me ha gustado la idea, y he tomado la decisión de escribir una especie de autorrelato o autobiografía, como queráis llamarle, donde intentaré contar, mis vivencias “xabresas” y las sufridas por un “xabrés” a lo largo de su, hasta ahora, existencia,
Las cosas, cuando se inician, siempre se deben empezar por el principio, es lo que voy a pretender hacer, aunque no siempre siga el orden cronológico de los acontecimientos.
Esta primera historia o relato, comienza cuando los hados deciden que un Altoxabrés, inicie una formación, hasta la fecha reservada solo a los que la empezaban en los seminarios de la época, otro tipo de formación en nuestra comarca solo estaba al alcance de los que habían ganado la guerra y a los buenos contrabandistas, cosa que no era el caso.
Los representantes de los hado habían decidido que el Xabrés de la Alta Xeabra, debería iniciar su formación fuera de la comarca, cocretamente en la comarca de La Vega conocida como Benavente.
La primera experiencia de la deslocalización, referida después de sesenta años mas tarde, es cuando menos cómica por no decir trágica.
El lugar de origen era San Cirpián de Hermisende, y es aquí donde comienza la odisea de un chaval de once o doce años.
La condición, sine qua non, para poder estudiar en aquel centro, debía llevar ropas de cama. Los frailes no acostumbraban a tener sabanas y demás utensilios para poder dormir, solo ponían los somieres encima de cuatro patas, el resto era cose del alumno y de su familia.
Llega el día de la incorporación. Mi padre pide prestada una burra, nosotros no teníamos, para desplazarnos con la pequeña maleta y la colchoneta enrollada con las sabanas y mantas que deberían servir para pasar las noches en sabe Dios donde.
El primer viaje, en burra, era hasta Lubian, donde deberíamos coger el tren correo que hacia el trayecto de Orense a Puebla de Sanabria, donde deberíamos dormir hasta el día siguiente .
Después de pasar la noche en la Venta de Pichiriche en casa de un primo de mi padre, nos ahorrabamos la dormida en casa de Las Moranas. Los dineros eran escasos en la casa de un carpintero.
A la mañana siguiente debíamos coger un autobús, que nos llevaría hasta Mombuey, donde había que hacer transbordo a otro, por la tarde que nos llevaría hasta Benavente, con toda nuestra carga de traperos.
Un trayecto que hoy, yo hago en una hora y cuarto, de aquella había que invertir día y medio, mas el tiempo de regreso del acompañante, nos llevaba a mas de dos días.
Como veis, este fue el primer contacto con un mundo totalmente desconocido por mi.
De la estancia en el centro de formación y sus vicisitudes hablaremos otro día.
Ahora me conformo con dejar constancia con como eran las comunicaciones en nuestra comarca en aquella época.
Eso sí, los viajes no daban tiempo al aburrimiento, sobretodo cuando se iba descubriendo un mundo detrás de las montañas que nos cobijaban cuando nacíamos.
Falaremos do mundo estudiantil prieiramente coñecido, pero ó mellor en galego-xabrés.