O Tuela morre senon se pon traba.

 As trutas do riu Tuela.

 Cando eu era cativo, empecei a coñecer o Tuela da mau de meu pai e dun seu tiu político chamado Marcelino. A casa dos meus avós era coñecida como a casa dos Marcelinos. Non era por este Marcelino, senón polo primeiro que se afincou en Val dos Marcos, comprando un “capital” de terras, prados, leiras e cortiñas, que había que traballar, para sacar-le un rendimento, que, polo menos dera para comer os da familia que  o traballaban, con aixada, guincha, aixadón, e arado romano apoiado nas xuntas de vacas frieiresas que arrastraban aqueles carros, que según algúns, pesaban mais valeiros que cargados. (Ten explicación).
 Ben, volvendo o que nos atañe, o riu Tuela. Era este riu un aporte de vida e enerxía constante e sen flaqueza, para unha comarca deixada da mau de deus, e o que era pior da mau dos politicos. Cousa que inda segue a pasar, a pesar dos esforzos de algún político local, que solo por si mesmo non consigue nada, inda que o persiga. ¡Poderoso caballero es don dinero!, e este non abunda pola zona.
 Polos anos cuarenta do século pasado, unha das cousas que aportaba o Tuela as xentes da bisbarra era unha comida diferente a consuetudinaria: ¡Peixe!.Inda que fose de auga dóce. Solo había, para as xentes da comarca, as trutas había que collelas, e non era doado. Deica o mellor truteiro da comarca, o Gabriel de Hermisende, que as trutas non tiñan pestañas polo que collelas non resultaba doado pous bislumbraban a os que as querían coller.
 Empecei de moi pequeno a ir o riu con meu pai, gran coñecedor do mesmo e que tuvera un dos mellores conocedores no seu tiu político o tiu Marcelino.
 Creo que entre os dous eran capaces de, cos ollos cerrados, nomear as pedras, desde o Cunqueiro, hasta a Tuiza, de todas as pedras e arraigadas nas que podía haber escondida unha truta.
 Nunca fallaba, cuando decian: nesa balastreira o nesa arraigada ten que haber unha bácora. Outra cousa era collela.
 As trutas solo se collían nos meses de calor, pous había que meter o escroto na auga, e as veces arrigábase de tal xeito, que inda que fose para facer as necesidades fisiolóxicas había problemas de localización..
 Mai tarde, co gallo da vía do tren, apareceu a dinamita (sempre o progreso mal entendido fodendo), e cada temporada estival cada pozo, charca, e preseira, acababa recibindo unha media de tres ou catro cartuchos de dinamita. As trutas non se acababan, pous a dinamita solo mataba unha poucas nun radio de acción pequeno.
 O problema xurdiu polos anos sesenta. Os emigrantes que viñan de Francia, adoitaban traer “Unhas boliñas” que mataban a strutas. Eran bolas de cloruro cuxa finalidade non era matar trutas, mais o ser humano, ¡xa se sabe!.
 Apareceron outro tipo de velenos, que tamén desleixeron o Tuela. Morrían trutas, escalos bogas, barbos, vichas, ras, lontregas e dama-is seres vivos que andaban polas ribeiras. Así e todo, inda subsistían tódalas especies, mal que ben, e reproducíanse dalgunha maneira.
 Mais, ¡oh divino progreso a costa de calquer cousa!, chegou despous da vía do tren agora case inútil pola Sanabria, as autovías de conexión da Galicia co centralismo, ou sexa Magerit (a joderse señores politicos, que non vos gustan os árabes), e como tiñan que pasar por enriba do Tuela, ninguén fixo nada por preservar ese cauce limpo de augas baixadas das serras da Segundera, e emporqueron-nas hasta limites insospechados. Consecuencia: mortaldade enorme de trutas e todo tipo de vida no Tuela, e acusouse os incendios (Que por outra banda nunca foran de tal calibre). Os paisanos da zona, seguen as autoridades vixentes na época, queimaban para limar as fincas. (Nunca existiron nas Baliñas, nin en toda a ribeira dereita do riu,) polo que a falacia da queimadela por parte dos veciños cese por si sola. Era unha maneira de escurrir o bulto por parte da administración.
 Despous de feita a autovía das Rias Baixas o problema agravouse. Xa non hai trutas, desde o Padornela e a Tuiza para baixo.
 ¿Qué foi o que pasou?
 Sinxelamente, o sal deitado na estrada no inverno, mesturado con outros gradentes, para derreter o carouxo da autovía, feita na parte mais Umbria da zona, como se a propósito fose, e co engadido actual do famoso e inútil tramo do AVE, a  Ourense, Vigo e A Coruña, pous noutros lugares non parará, e será totalmente inviable economicamente antes de inaugurarse, desbarbando todo tipo de merdalladas entre as portelas, coa aquiececia de medio Ambiente de Castela León e, acaberon matando de maneira definitiva o Tuela.
 Os humanos somos estúpidos, a Natureza non, cando todo este progreso de pacotilla cabe, as augas volveran a caer desde as serras de Chaus e Lubián, igual que desde as de Padornelo e as estribacións do Marabón, farán que despous de limpo, as trutas es as lontregas volvan o riu.
 Levo dous anos sen sacar licencia de pesca. ¡O que queira diñeiro que molle o cú!. Refrán vello da zona.