¿HABERÁ DIFERENCIA ENTRE XUSTO E LEGAL'

 Pedirale prestado a familia aquela, que, na comarca, o manexaba todo.
 Era aquela familia unha familia de misa diaria, e de misa de doce nos días sinalados pola "santa iglesia católica y romana" .
 Tiña pandilla própia no café da vila, con "claque" incluida a cambio de un "chanqueiro" de viño nos momentos de bon humor.
 A familia de marras, xa era case dona de toda a comarca. Nos tempos duros, habia xente que acudia a ela pedindole diñeiro, para pagar impostos, algún pase por hospitales, e cousas desas de maxima necesidade.
 A familia nunca decia que non. Solo tiñan que firmar un "papeliño" reconocendo a deuda, según decian eles. 
 Os que acudian a eles, estaban tan acuciados, que practicamente nin o papel lian. Habia casos nos que o que firmaba, facia-o mollando o dedo polegar en tinta e selando o papel con él.
 Con moitos esforzos o vello home foi devolvendo cada mes puntualmente a cantidade acordada.
 A Cantidade a pagar cada mes, devolvia o prestamos en dez anos.
 Cando chegou o último ano, e o último pago, chegou a casa do prestamista co diñeiro do último pago.
 Deixou o diñeiro e pediulle o prestatário o documento no que puxera a sua pegada.
 O bondadoso home con cara de bonachón, díxole que non podiá, pous hasta aquela solo paguera os intereses, que eran dun 10% anual. Se facia contas veria que aquela cantidade solo cubria os intereses, e que el facialle o favor de deixar o prestamo hasta o final.
 Díxole a prestamista: " coido que eso non é xusto", o que éste respostou, "é moi legal"
 O vello non soubo reacionar, saiu da casa do usureiro, coa cabeza escondida entre os omoplatos, a boina atornillada na mesma, e cunhas bágoas tan grandes coma pérolas escorrexendole polas meixelas.
 Escribiulle ó fillo que estaba nas américas, contandole todo.
 -"Pensei, deciale. que cando chegueras de volta, esto xa estaba arranxado, e poderiamos vivir un pouco desafogados. ¡Xa vés!
 Cando o fillo recibiu a carta, decidiu acelerar a volta a casa de orixe.
 Tiña uns poucos aforros, e decidiu que voltaria a pagarle ós usureros, liberar ó pai, e xa verian como arranxarian a nova vida.
 O mesmo día que ia coller o avión para a España, recibiu a nova de que o pai morrera e fora enterrado uns días atrás.
 Chegou a Madrid, alquilou un coche no mesmo aeroporto, despous de mercar un billete de volta para as americas. Conduciu sen descanso hasta chegar a aldea.
 Era de noite, había unha pequena brétema. Acercouse o cemiterio chorou enriba da lápida do pai. Andando foi hasta a casa do usureiro que mercaba todo e cobraba todo.
 Entrou na casa, díxole o orondo "benfactor", ainda que solo o fose para sí mesmo, que queria liquidar a deuda.
 Sacou os cartos do peto púxo-os enriba da mesa e esixiu o documento, firmado e dicindo que xa cobrara a deuda, que non tiña xa direito a reclamar nada a ninguén.
 Unha vez que tivo o documento firmado, e guardado no peto, volveu coller os cartos e cunha pistola ameazou a víbora aquela. Dixole que antes de sair le meteria unha bala na barriga, pous non mata, mais o perforar o peritoneo, se non o levaban pronto a un hospital, seguro que morria desexando morrer canto antes, pola dor.
 ¡Oiga-dixo o zumezuga- Se encontrará con la ley. Eso que va usted a hacer es totalmente ilegal!
 -¡Si es ilegal - dijo el huerfano- pero es completamente justo!
 Dixo isto descerraxandole un tiro no  orondo bandullo, e desapareiendo na  noite.
 O prestamista salvouse polos pelos, cando o atoparon pola maña sen sentido. Non recordou endexamais nada do que pasara.So recordaba outras cousas.
 O horfo, liscou e co tempo voltou. Nas noites de inverno, cando a bretema era espesa, a carón da lareira falábale a seu pai. e comentaban a diferencia entre XUSTO e legal.