AS FEIRAS DA MEZQUITA,NOS ANOS CINCUENTA

Nestas lérias do voso amigo Xabrés da Teixeira, xa foi mencionada a história do marqués de Trasil, do seu abandono pola súa mulles é a criada, é de como él brindou aquelo con champagne e gaseosa, se ó choro ia pola muller ou pola mucama.
Como daquela non o transcribín, non por olvido, senon por galvana, oxe vou refrir a morte daquel aristócrata, da que eu fun testigo.
Eu fixera xuramento de non revelar aquelo mentras dureran as feiras no Toural, mais como xa non existe o motivo do xuramento, considerome liberado do mesmo.
Chegara o día dezanove, polo tanto era día de feira na Mezquita.
Dende uns días atrás, eu tiña unha doenza nos ouvidos; doianme, é o que era peor, todo quisque notaba que non oia ben. Preocupados meus pais pola miña doenza, é despois de levarme a Don Santiago en Hermisende, decidiron levarme ó practicante da Mezquita, por recomendación do galeno de Val dos Marcos. Desto non quero facer comentários.
O dia dezanove, a eso das seis da mañá ergueronme da cama para ir a Mezquita. Saímos, camiñando, polo camiño de Rechouso en dirección a Castromil, una rioula de xente. Uns con reses para tentar vendelas na feira, outros camiñando coma nos, para ir o practicante, que daquela tiña mais predicamento que os mécdicos. Tamén ia o famoso marqués abandoado pola muller é a criada. Ëste levaba un burro-cabalo, que polas trazaz non tardaría en deixar ó seu dono, ben por defunción ou ben por necesidade.
Como eu era inda moi pequeno, seis ou sete anos, de cando en vez fun a cabalo daquel saco de osos, sempre con medo de que o pobre becho tropecera nunha pedra e rolderamos ambolos dous polo medio das uces é carqueixas das beiras do camiño.
Cheguemos a Mezquita des pois de pasar polos dous Castromiles, o castelán é o galego, cruza por o Castelo de Formigoso, Santigoso, donde ainda vivia o seu famos gaiteiro, e cada quen fixo o que tiña que facer.
Para volver, como era bastante lonxe a Mezquita de Val dos Marcos, é como apareceu por alí un coche mixto que ia a Lubián, ó meu pai decidiu que voltariamos nel, pois non era o mesmo camiñar trinta kilómetro, que doce.
O marqués tamén decidiu volver naquel coche, donde na mitai viaxaban vacas, e na outra humans. Tamén estaba habilitada a baca do alto do enxendro aquel, para que pudese ir xente. O aristócrata endilgoule o xamelgo a un veciño e tamén sacou praza no “mixto”.
Cuando iamos a montarnos naquel trebello, meu pai dixo que nós iriamos na “baca”, pois ó parecer na parte compartida por animales e xente, ia un home que padecia a tuberculose, é decidiu que era mellor ir no alto, cousa que eu agradecin pois aquelo tiña un plus de risco que non habia abaixo.
Para subir ó coche na parte alta habia que facer uso de unha escada na traseiro do vehiculo, para subir a zona darriba donde iban mixturados bultos, caixas foguetes para as festas é homes.
O subir ó “revisor”, advertiu a meu pai de que no alto levaban un cadaleito, para unha aldea das portelas, que non tivera eu medo que ia valeiro. Solteron unha gargallada, e cada quen o seu.
Subimos, acomodémonos cinco ou seis persoas no alto, e cando o coche ia a arrancar, apareceu correndo o marqués, que para non perder o costume chegaba tarde. Subiu e sentou a carón meu, de costas para o cadaleito.
Arrancou o carrioulo, que desarrollaba unha velocidade máxima de uns vinte kilómetros/hora..
Cuando nos íamos acercando a Vilavella, escomenzou a chover. Un mozo, creo que de Padornelo, ó ver que chovia, abriu o cadaleito e meteuse dentro do mesmo. So o vimos os que estabamos de fronte. O marqué e outro mais non se decateron. Iniciémos a subida a Portela da Canda, e unha vez rebasada a mesma, a altura das Hedradas, deixou de chover. O chegar as ventas de Chaos, o coche parou, é cuando volvímos a subir para continuar a Lubián, tratocaronse os postos dos viaxeiros do alto do coche, quedando o cadaleito a vista de todos.
O mozo que se metera dentro, que se debera quedar dormido, de sútaque levantou a tapa e erguendose, preguntou ¿xa deixou de chover?.
Cando quixemos avisar ó marqués e aquel outro home, xa non houbo remedio, ainda que o coche de linea ia debagariño, o sairen espaboridos e sen reflexionar moito, é a toda carreira, atoperonse esnafrados naqueles barreiros.
Se algunha vez pasais por donde antes era a hermida da Tuiza na vella carretera, uns douscentos metros mais abaixo, xa cerca do rigueiro que recolle as augas das Valiñas, atoparedes unha cruz de pedra, donde está a data do acontecemento, e creo que tamén os nomes dos dous valentes.